Kategoria: polskie ślady

Orszak

W poniższym tekście opisane są posągi w kościele dworskim stanowiących orszak pożegnalny Maximiliana I, wśród nich znajduje się posąg piastowskiej księżniczki Cymbarki Mazowieckiej. Posągów jest 28, w tym 20 mężczyzn i 8 kobiet. Numeracja posągów jest taka jak w artykule Wikipedii w języku angielskim wymieniającym wszystkie postacie: od lewej strony ołtarza w prawo (2,1,3,4) i dalej wzdłuż nawy po prawej (5-16), a potem po lewej z powrotem do ołtarza (17-28).

Oryginalnie cesarz planował jeszcze liczniejszy orszak pożegnalny, w którym miało być 40 posągów ponadnaturalnej wielkości (opisanych w tym artykule) oraz 100 mniejszych posągów świętych oraz popiersia cesarzy rzymskich (ustawionych obecnie na łuku tęczowym pomiędzy nawą główną, a prezbiterium). Projekt ten był czasochłonny i kosztowny.  Ostatecznie, w skromniejszej postaci, został zamknięty przez wnuka cesarza.

Pokrewieństwa

Centralną postacią wśród posągów jest Maximilian I, którego posąg znajduje się na kenotafie. Większość postaci przedstawionych na posągach (23/28) jest powiązana z cesarzem więzami pokrewieństwa, pozostałe postacie (5/28) w orszaku miały dodać mu chwały będąc wielkimi władcami bądź krzewicielami chrześcijaństwa. Przykładowo, legendarny Król Artur (nr 9) jest w orszaku jako, że cesarz  uważał się za ostatniego średniowiecznego rycerza.

Na podstawie relacji pomiędzy postaciami przedstawionymi na posągach można zbudować graf ich powiązań genealogicznych. Jako, że anglojęzyczny spis posągów był kompletny, graf jest również w języku angielskiej z linkami przy imionach prowadzącymi do anglojęzycznych opisów postaci.

Identyfikacja

Większość posągów (24/28) stoi na cokołach i opatrzona jest w tablice z ich imionami, rodami i tytułami.

Początkowo (1513-1517, nr 5, 26, 27, 28) posągi kobiece w nie były umieszczane na cokołach, gdyż stabilność posągom zapewniały długie do ziemi suknie i w takiej postaci lepiej pasowały do wizji orszaku pogrzebowego jaką miał Maximilian I. Dopiero cztery późniejsze rzeźby (1522-1530, nr 1, 6, 7, 25) opatrzono cokołami jak i tablicami. Większość tablic została najprawdopodobniej dodana w późniejszym okresie, a tylko nieliczne są wkomponowane w cokoły.

W sumie tablic nie posiada pięć posągów. Jeden posąg mężczyzny (20), który stoi co prawda na cokole, jest on jednak mocno zdobionym i trudno byłoby przymocować tablicę nie oszpecając przy tym cokołu. Pozostałe cztery posągi, to posągi kobiet z wcześniejszego okresu stojące bezpośrednio na posadzce.

Większość posągów (24/28) posiada herby rodowe. Nie posiadają ich obie małżonki Maximiliana I (26, 7) oraz jego wujek (8 ? sprawdzić), a przy dziadku (3) i ojcu (4) pierwszej żony umieszczony jest jeden herb.

Pozornie anonimowe postacie, to Cymbarka Mazowiecka (5), Albert IV Habsburg (20), Maria Burgundzka (26), Elżbieta Tyrolska (27) oraz Kunegunda Habsburżanka (28). Z tych posągów tylko Maria Burgundzka (26, pierwsza żona) nie posiada ani herbu ani tablicy, pozostałe posągi mają herby rodowe, co umożliwia ich identyfikację przynajmniej przez znawców heraldyki. Warto podkreślić, że wszystkie posągi można o wiele łatwiej zidentyfikować korzystając ze spisu umieszczonego w broszurze dostępnej w muzeum lub słuchając dostępnego tamże nagrania (audioguide).

Opis posągu

Barwny opis wyglądu i zarys powstania posągu Cymbarki jest zaczerpnięty z tekstu Stanisława Szymańskiego p.t. „Wokół Cymbarki” opublikowanego w Notatkach Płockich 3/9, 12-18s z 1958.

Księżna z Płockiego Mazowasza pełna gotyckiej impresji w całej postaci i wyrazie twarzy, przy egzotycznym nakryciu głowy, zbliżonym do kształtów tureckiego turbanu, zwanym wówczas “punt”, różni się nieco od pozostałych figur. Draperia szat modelowanych w czerwieniącym tonie miedzi podkreśla nie tylko zalety warsztatu, ale i piękność kobiecych kształtów. Po mistrzowsku wypracowana twarz księżnej, swobodnie wysuwające się z ramion linie szyi oraz wspaniale oddana partia biustu ze zwisającym na nim łańcuchem kosztowności, oddychają swobodą rzemiosła i sztuki. Piękno i realizm wyrazu w rzeźbie napełniają podziwem. Cymbarka jest bodaj czy nie najpiękniejszą postacią wśród rzeźb innsbruckiego grobowca i postacią, która zwraca uwagę miłośników jak i znawców sztuki.

Praca przy modelu rzeźby rozpoczęta w marcu 1513 roku, postępowała dość szybko. Pierwsze roboty odlewnicze wykonano przy nakryciu głowy oraz lewej ręki, aby następnie w roku 1516 mógł mistrz Gilg Sesselschreiber przystąpić do realizacji głównej partii posągu. Dzieła dokonali jednak wiosną tego roku jego synowie.

Figura Cymbarki wysokości 231 cm odlana w metalu, przez warsztat Sesselschreibera w Mühlau koło Innsbrucka jest nie tylko pięknym dziełem sztuki i ujmującym świadectwem urody kobiecej, ale także pomnikiem żywych kontaktów średniowiecznego Innsbrucka i Tyrolu z nadwiślanym mazowieckim Płockiem i odległą Polską.

Na jednej ze stron znalazłam nietypowe ujęcia kilku posągów, w tym Cymbarki.

Deanonimizacja

Możliwość deanonimizacji posągów jak i innych eksponatów muzealnych rozbija się o zachowanie integralności kościoła dworskiego jako zabytku oraz jego użytkowania jako obiektu sakralnego. Po wstępnych rozmowach z pracownicą muzeum oraz później z jego kustoszem okazało się, że od lat były podejmowane bezskuteczne próby oznaczenia obiektów.